Mensen reageren bij een eerste kennismaking met de presentietheorie soms: ‘Eindelijk hebben we het weer eens over de basis!’

Waarom zeggen ze dat?

Wat voelen ze aan?

Dat het over iets fundamenteel gaat.

Over een basis of grondslag.

Een basis, dat is waar iets op gebouwd wordt.

(Zoals een huis.)

Een basis kan ook iets zijn dat een vervolg mogelijk maakt, van een hoger niveau.

(Zoals een basisschool een basis legt om daarna mee te kunnen in het middelbaar onderwijs.)

Één manier om de presentie-kijk bondig onder woorden te brengen gaat zo:

Presentie gaat om aansluiten en afstemmen.

Je probeert aan te sluiten bij de eigenheid van de ander en diens leven.

Wat je hierbij leert, laat je richtinggevend zijn bij het vorm geven aan de zorg die je geeft.

Je eigen logica en perspectief, en de mogelijkheden en onmogelijkheden die spelen zijn ook relevant maar ook die moeten gemengd worden met wat je leert door aan te sluiten bij de ander.

‘Aansluiten en afstemmen’.

Niet 1 keer.

De hele tijd.

Is presentie een basis waar iets op volgt?

Is psychotherapie zo een vervolg?

Hoe zou dat dan werken? Eerst aansluiten en afstemmen en vervolgens ‘over to business’, gedaan met aansluiten en afstemmen?

Nee.

Want dan neemt het risico toe dat wat je doet, geen goed afgestemde zorg is.

Je kan slecht afgestemde zorg misschien wel ‘psychotherapie’ noemen, als je dat per se wil, maar wie zou je zoiets willen aandoen?

Is presentie dan de basis en psychotherapie het huis?

Nee.

Presentie is niet iets dat voorafgaat aan iets anders. Het gebeurt tijdens of het gebeurt niet.

(En je moet je er steeds aan zetten.)

Stel: je bent cognitieve gedragstherapeut (of beter: je probeert het te zijn).

Je hebt een bepaald proces voor ogen.

(Iemand die een ander soort psychotherapie ‘belijdt’ heeft een ander proces voor ogen.)

Je wil een zorgvuldige kijk ontwikkelen op problemen in hun context.

Je stelt daartoe vragen.

(De persoon lijkt onrustig te worden na de 5de vraag.)

Je stelt voor om een app te downloaden om bepaalde dingen op te registeren.

(De persoon kijkt je met een expressieloos gezicht aan.)

Je reikt een blad aan met kolommen en legt uit waar hij observaties kan noteren.

(De persoon kijkt er even expressieloos naar.)

Dit is nu de relevante vraag.

(= proberen aansluiten)

Je kan niet zomaar ‘je ding’ doen.

Het is nú, nu dit gebeurt, nu je dit opmerkt, dat je aan te sluiten hebt, opdat je kan begrijpen wat er speelt, zodat het je richting kan geven.

Iets blijkt prioritair of nodig dat van een andere orde is dan het ideaaltypische verloop dat je in je hoofd hebt.

Dit is een moment om ongehoorzaam te zijn tegenover dat ideaaltypische verloop.

(Of toch niet blind-gehoorzaam.)

Tegelijkertijd neem je ook ernstig wat je weet en hoopt, vanuit jouw gedragstherapeutisch perspectief en vanuit de kennis die in dat perspectief opspeelt.

Tegelijkertijd neem je erg serieus wat je gaat begrijpen van de ander en hoe je gaat begrijpen wat er daarnet gebeurde.

Zó serieus dat je bereid bent om een andere koers te varen om tot zorg te komen die als zorg ervaren wordt door de persoon.

Het alfabet, eens je het kent, ken je het.

Het is een basis.

Op basis van het alfabet, waar je niet meer over hoeft na te denken, waar je geen inspanning meer voor moet doen, kan je lezen en schrijven.

Maar presentie wordt nooit zo’n basis.

Je moet je er steeds aanzetten.

Als we het een basis noemen, dan in de zin van ‘het is iets essentieel’.

Een essentie van goede zorg – of het nu gaat over psychotherapie, over zorg voor dieren, over begeleiden van jongeren, over iemand voorbereiden op een operatie, wondverzorging … – is: (proberen) aansluiten en afstemmen.

Het is geen ‘walk in the park’ en geen ‘piece of cake’.

Je moet er steeds je kop bij houden en je kop er opnieuw bij halen.

Johan Van de Putte

PS Het is dus geen basis én het is een basis.